Soa: wat is het, hoe herken je het en hoe voorkom je het?

Soa’s, ofwel seksueel overdraagbare aandoeningen, zijn ziektes die je kunt oplopen tijdens het vrijen. Vaak zonder dat je het doorhebt. Als je een soa of geslachtsziekte hebt, kun je bepaalde klachten of symptomen krijgen, maar dat hoeft niet. Sommige mensen hebben een soa zonder dat ze het weten. Daarom is het belangrijk om de symptomen te herkennen of je te testen als je mogelijk een soa hebt opgelopen. Op die manier kan je een soa op tijd behandelen én anderen niet besmetten. Soa’s zijn voor veel mensen een beetje taboe. Ze schamen zich ervoor en praten er liever niet over. Om meer over een bepaalde soa of geslachtziekte te lezen, kun je onderaan deze pagina op een van de blogs klikken.

Wat is een soa?

Een seksueel overdraagbare aandoeningen (soa) is een besmettelijke ziekte is, die door (onveilig) vrijen kan worden doorgegeven. Soa is een verzamelnaam voor allerlei ziekten. In onderstaande lijst zie je alle soa’s die voorkomen in Nederland. Klik op de soa om meer over die betreffende ziekte te lezen.

• Chlamydia
• Genitale wratten
• Gonorroe
• Hepatitis B
• Herpes genitalis
• Hiv
• Schaamluis
• Schurft
• Shigella
• Syfilis
• Trichomonas

Het is belangrijk om een soa op tijd te behandelen. Naast dat je anderen met de soa kun besmetten, kunnen sommige soa’s ook ernstige gezondheidsproblemen veroorzaken als ze niet op tijd worden behandeld. Dit kan in sommige ernstige gevallen zelfs leiden tot onvruchtbaarheid. Gelukkig zijn de meeste soa’s goed te behandelen als je er op tijd bij bent.

Welke symptomen geeft een soa?

Er zijn een aantal algemene klachten of verschijnselen die erop kunnen wijzen dat je een soa hebt. Hieronder lichten we een aantal van deze klachten toe. Het is ook mogelijk dat je een soa hebt zonder dat je klachten hebt. Dit is vervelend, omdat je er dan onbewust iemand anders mee kan besmetten.

Voor vrouwen kunnen de volgende symptomen wijzen op een soa:

• Ongewone vagina afscheiding (sterke geur, andere kleur of meer afscheiding).
• Wratten, zweer(tjes) of branderige blaasjes op de vagina en de schaamlippen.
• Vaginaal bloedverlies tussen twee menstruaties in of na geslachtsgemeenschap.
• Pijn in de onderbuik.

Voor mannen kunnen de volgende symptomen wijzen op een soa:

• Wratten, zweer(tjes) of blaasjes op de eikel of penis.
• Pijn, zwelling of roodheid in de balzak.
• Pus of waterig vocht uit de plasbuis.

De volgende symptomen kunnen bij zowel mannen als vrouwen wijzen op een soa:

• Wratten of zweertjes bij de anus.
• Afscheiding uit de anus.
• Pijnlijke anus.
• Pijnlijk (branderig) plassen.
• Gele huid en geel oogwit.
• Jeuk in het haar rond de geslachtsdelen en in de bilnaad.
• Opgezette klieren in de liezen.
• Koorts.

Hoe krijg je een soa?

Een soa krijg je meestal door onveilige seks. Een soa wordt in veel gevallen veroorzaakt door een virus of bacterie in het slijmvlies, sperma, bloed of vaginavocht van iemand die besmet is met een soa. Soa’s kunnen overdragen via:

• (menstruatie)Bloed;
• sperma;
• vaginaal vocht;
• vocht uit blaasjes of zweertjes in het slijmvlies;
• voorvocht (dit vocht komt voor de zaadlozing uit de penis).

Soa door onveilige seks

Je kunt een soa oplopen als je onveilig seks hebt met iemand die een soa heeft. Onveilige seks betekent dat er contact is tussen de penis, vagina, anus, keel of mond. Dit is bijvoorbeeld het geval bij vaginale of anale seks zonder condoom of bij orale seks zonder beflapje of condoom. Ook met je vingers of als je een seksspeeltje direct na iemand anders gebruikt, kan je een SOA overdragen.

Soa door contact met bloed

Sommige soa’s loop je op via bloedcontact met iemand die besmet is. Bijvoorbeeld hepatitis B of hiv. De overdracht via bloed kan plaatsvinden wanneer je bijvoorbeeld een tatoeage of piercing krijgt die niet hygiënisch wordt gezet, je een scheermesje gebruikt van een besmet persoon, of tijdens anale seks. Tijdens anale seks ontstaan namelijk gemakkelijk kleine scheurtjes aan de anus en de penis,. Hierdoor kan bloedcontact plaatsvinden. Dit is ook de reden dat hiv, hepatitis B en C vaker voorkomen bij mannen die seks hebben met mannen.

Andere manieren waarop je een soa kunt krijgen

Je kunt ook een soa krijgen als:

• Je moeder tijdens de zwangerschap of bevalling een soa heeft.
• Je kunt herpes krijgen als je kopjes, glazen of bestek deelt met iemand die herpes heeft.
• Je kunt schaamluis krijgen als je een handdoek of beddengoed gebruikt van iemand met schaamluis.
• Sommige mensen denken dat je een soa kunt krijgen via een hoestbui, een zwembadbezoek of een insectenbeet. Dit is gelukkig een mythe.

Wie heeft er meer risico om een soa te krijgen?

Per jaar wordt er bij ruim 100.000 mensen in Nederland een soa gevonden. Dit aantal stijgt jaarlijks. Sommige soa’s komen in bepaalde groepen vaker voor, dit noemen we de risicogroepen. Als je in zo’n risicogroep hoort, heb je een verhoogde kans op bepaalde soa’s. Of je echt een soa oploopt, hangt natuurlijk af van je gedrag; o.a. of je onveilig vrijt of bloedcontact hebt.

Je loopt meer risico op een soa als:

• Je jonger bent dan 25 jaar;
• je veel wisselende seksuele contacten hebt;
• wanneer je als man seks hebt met andere mannen;
• wanneer je in de prostitutie werkt of klant bent van een prostitué;
• wanneer je al eens een soa gehad hebt.

Soa test: ja of nee?

Als je denkt dat je een mogelijk een soa hebt, is het áltijd slim om je te laten testen. Beter een keer te veel dan te weinig. Wanneer je op tijd test, is je soa vaak goed te behandelen. Daarnaast zorg je er zo voor dat je zo min mogelijk anderen besmet. Als je denkt dat je een soa hebt, is het dus altijd slim om je laten testen.

Test jezelf als je in een risicogroep zit, verschijnselen hebt van een soa, onveilig gevreeën hebt of net een nieuwe relatie begint. Als je wisselende seksuele contacten hebt waarmee je onveilig vrijt, is het zinvol om je bijvoorbeeld ieder half jaar te testen op soa’s. Ook als je geen klachten hebt.

Soa test doen: huisarts, ggd, soa-poli

Voor een soa-test kun je altijd een afspraak maken bij de huisarts. Afhankelijk van je klachten en situatie, test je huisarts op één of meerdere soa’s. Dit gaat bijvoorbeeld via urineonderzoek of bloedonderzoek. Als je tot een risicogroep behoort of jonger bent dan 25 kun je ook bij de GGD of de soa-poli terecht voor gratis onderzoek naar diverse soa’s.\

Heb je een soa test gedaan? Waarschuw je seksuele partner(s) en vrij in ieder geval veilig tot de uitslag bekend is. Het kan best spannend zijn om je partner(s) hiervoor te waarschuwen. Als je dit zelf niet goed durft, kun je ook de GGD vragen om je te helpen of naar de website Partnerwaarschuwing.nl gaan. Via deze website kun je anoniem seksuele partner(s) waarschuwen. Vraag je huisarts om een code om gebruik te maken van deze service.

Voorkom een soa: vrij veilig!

Je kent het gezegde vast wel: voorkomen is beter dan genezen. Dit geldt natuurlijk ook voor soa’s. Veilig vrijen is de beste manier om een soa te voorkomen.

• Gebruik een mannen- of vrouwencondoom tijdens de seks, zowel bij vaginale, anale en orale seks.
• Heb je een nieuwe vaste relatie? Doe beiden een soa test voordat je besluit om zonder condooms verder te gaan. Als je (nog) geen kinderen wilt, denk dan samen na over anticonceptie.
• Zorg dat je condooms bij je hebt als je (misschien) seks hebt en ga er niet van uit dat de ander dit regelt. Bedenk dat je altijd nee mag zeggen als jullie beiden geen condoom hebben.
• Zorg dat je niet hetzelfde condoom gebruikt als je wisselt van standje. Ga dus niet eerst met hetzelfde condoom in de anus en dan in de vagina.

Heb ik een soa? Bespreek het met de huisarts

Heb je vragen over specifieke soa’s? Klik dan door op een van de soa’s in onderstaande lijst. Je kunt je vragen ook stellen via onze chat met doktersassistenten. Klik hiervoor op de chatknop op deze pagina.

Denk je dat je een soa hebt? Neem dan direct contact op met je huisarts om dit verder te bespreken en je te laten testen. Heb je onveilige seks gehad met iemand die waarschijnlijk hepatitis B of hiv heeft? Bel dan met spoed de huisarts of huisartsenpost. Als je op tijd PEP-medicijnen krijgt, kan dit helpen voorkomen dat je besmet raakt met hiv.